Reisverhaal «De Azoren, weer een deeltje Macaronesië, inleiding»

Azoren | Portugal | 9 Reacties 02 Oktober 2025 - Laatste Aanpassing 08 Oktober 2025

1. Macaronesië

Macaronesië, de verzameling van de eilandengroepen Canarische eilanden, Kaapverdië, de Azoren en het eiland Madera (met nog enkele kleine, onbewoonde eilandjes). Al deze eilanden zijn van vulkanische oorsprong, ze liggen verspreid in de Atlantische Oceaan.

Situering van de eilandengroepen en Madera, samen vormen ze Macaronesië, letterlijk vertaald ‘gelukkige eilanden’

De Canarische eilanden behoren tot Spanje, Kaapverdië was ooit Portugees, nu een zelfstandige eilandengroep, de Azoren en Madera behoren nog steeds tot Portugal.

Hoewel de eilanden in een uitgestrekt gebied liggen, vormen ze toch een zeker gehaal. De afstand tussen het noordelijkste punt van de Azoren tot het zuidelijke Kaapverdië bedraagt meer dan 2800 km.

Madera, de Canarische eilanden en Kaapverdië bevinden zich op de Afrikaanse (aard)plaat, terwijl de Azoren op de samenstelling van 3 (aard)platen ligt, de Afrikaanse, de Euraziatische en de Noord-Amerikaanse Plaat.
Doordat er tussen de platen af en toe magma naar boven stroomt, zijn er in de loop de zeer vele eeuwen, eilanden ontstaan , de top van magmabergen en magmaplaten.

De flora en fauna op deze eilanden is soortgelijk en verschillend van de deze op de drie continenten.

Kaapverdië is lid van de Afrikaanse Unie, de 3 andere behoren tot de buiteneilanden van de Europese unie.

2. Inleiding op de Azoren

De Azoren, of in het Portugees Açores, is een verzameling van 9 bewoonde eilanden en 8 onbewoonde en een groot aantal onbewoonde rotsen. Ze liggen op de Midden-Atlantische Rug op 1370 km van Iberia, en op 2340 km van het Amerikaanse vasteland.

De afstand tussen het meest westelijke en het maast oostelijke eiland bedraagt ongeveer 500km. Hierdoor zijn er weinig kaarten te vinden waar de afstanden in schaal correct zijn

Kaart van de Azoren. De eilanden zijn onderverdeeld in de 5 centrale, de 2 oostelijke en de 2 (kleine) westelijke

Binnen een groep zijn er bootverbindingen (als het weer de ruwte van de oceaan het tenminste toelaten), tussen de groepen zijn er enkel verbindingen via de lucht (met de nodige annulaties en vertragingen – er is slechts 1 lokale luchtvaartmaatschappij).

Enkele megalithische vondsten op de westelijke eilanden zouden kunnen wijzen op bewoning in de oudheid.

Vanaf 700 n.C. zijn er enkele resten gevonden, die (genetisch o.a.) verwijzen naar de Noormannen. De Azoren lijken ook voor te komen op oude zeekaarten, er is zeker permanente bewoning geweest vanaf de 10^de-11^de eeuw.

Begin 15^de eeuw ontdekten de Portugezen de Azoren.

Het graafschap Vlaanderen trok tijdens de 15^de eeuw kolonisten aan om zich op de Azoren te vestigen, de Azoren bleven echter Portugees. Daarom werden de eilanden soms wel aangeduid als de Vlaamse eilanden, dit tot de 17^de eeuw. Sommige familienamen op de Azoren verwijzen nog naar die tijd.

Cultureel zijn er wat verschillen tussen de eilanden. Ze werden immers op verschillende tijdstippen door verschillende volkeren gekoloniseerd, wat zich uit in verschillende tradities, dialecten, godsdienstbeleving, …

De Azoren zijn redelijk onvruchtbaar waardoor meestal enkel veeteelt mogelijk is. Op enkele vruchtbare plaatsen wordt ananas, druiven, bananen en thee verbouwd.

Vroeger was er veel walvisjacht, nu wordt er geld verdiend met het spotten van walvissen als toeristische attractie. Het toerisme neemt toe.

De Azoren maken deel uit van Portugal, als autonome regio. Daar door is het gebruik van de euro en van rooming zoals in Europa.

Het klimaat is vrij constant en dank zij de warme Golfstroom, vrij mild

Maar  o wee, enkele dagen voor ons vertrek krijgen de Azoren te maken met orkaan Gabrielle, het zijn vooral de eilanden van de Westelijke en van de Centrale groep die erg getroffen zouden worden. Uiteindelijk verzwakt de orkaan tot een hevige tropische storm nog voor ze de Azoren bereikt,  waardoor de schade eerder beperkt blijft, zie oa Orkaan Gabrielle (2025) - Wikipedia

De Azoren liggen op drie aardplaten (met nog onderverdelingen) die geheel of deels in verschillende richtingen bewegen.

Niet om helemaal uit te pluizen of te verstaan, wel om een beeld te geven van verplaatsingen, breuklijnen... met als gevolg vulkanische activiteit en ook wel aardbevingen

Ongeveer 36 miljoen jaar geleden werd het Azorenplatform gevormd. Er werden heel wat theorieën bediscussieerd, voorop gesteld, verworpen, … de onderzoeksmethoden waren vroeger beperkt.

Er waren tijden van intens vulkanisme, afgewisseld met tijden van erosie. Naast vulkanisch gesteente zijn er ook heel wat resten van mariene fossielen (plantaardige en dierlijke zeeorganismen). Geologisch wijken de Azoren af van de andere Macaronische eilanden

3. Inleiding op Sao Miguel

Omdat eilandhoppen niet zo onze voorkeur geniet, kiezen we voor een bezoek aan het grootste eiland, Sao Miguel, dat behoort tot de oostelijke groep.

Sao Miguel, een kaart die gebergtes en valleien weergeeft. De hoofdstad in Ponta Delgada, de stad is ook de administratieve hoofdstad van de eilandengroep

Sao Miguel, het groene eiland, heeft een oppervlakte van 759 km². Het eiland telt ongeveer 150.000 inwoners, ongeveer de helft van het totaal aantal inwoners van de archipel.

De eerste inwoners kwamen hier aan in de jaren 1440.

Sao Miguel is het best ontwikkeld voor toerisme (andere eilanden zijn steil, hebben cultureel weinig of minder te bieden, hebben maar bezienswaardigheden om enkele dagen te bezoeken).

Ooit waren hier twee eilanden, wat duidelijk te zien is op de kaart. Het eerder vlakke gebied van Ponta Delgada bevindt zich tussen ooit 2 vulkanen. Ongeveer 4 miljoen jaar geleden ontstond het eerste deel, door vulkaanuitbarstingen gevormd. Vulkaankegels storten in, er was erosie.
Ongeveer 3 miljoen jaar geleden kwam de tweede vulkaan boven water, ook hier volgde erosie.
Meerdere vulkanen werden gevormd, vergrootten het eiland, stortten in, kratermeren ontstonden, erosie volgde, weer vulkaanuitbarstingen, … dat alles resulteert in het huidige beeld van Sao Miguel … er wacht ons een grote variatie aan landschappen om te ontdekken.

We verblijven eerst in de hoofdstad om de stad zelf en het westelijk gedeelte van het eiland te bezoeken. Daarna verblijven we in het zuiden, richting oosten. Nog later in het noorden om uiteindelijk weer in de hoofdstad terecht te komen.

We hebben ons stapschoenen, lekis (wandelstokken), zomerse kledij, regenkledij, iets tegen de koude, reisgidsen en kaarten mee, gewapend om Sao Miguel te ontdekken.

We nemen jullie mee op verkenning.

4. aankomst op Sao Miguel

Gelukkig zijn we niet ween week vroeger vertrokken.  Door de voorspelling van de orkaan Gabrielle, waren immers alle vluchten van 25 tot 27 september opgeschort.

Geen enkele vlucht gaat rechtstreeks, de meeste vluchten vanuit het Europese vasteland gaan via Lissabon. SATA is de Azoren-vliegtuigmaatschappij, die ook naar enkele plaatsen in de Verenigde Staten vliegt en naar Lissabon.  Eerst zouden beide vluchten goed op elkaar aansluiten, tot we tijdens de zomervakantie het nieuws kijgen dat de vlucht Lissabon - Sao Miguel een aantal uren later zal vertrekken,meer dan  6 uur op de luchthaven van Lissabon wachten.

Onze vertrekdag telt wegens het uurverschil 26 uur. Om 3:10 worden we opgehaald. In Lissabon hebben we 6 uur om rond te wandelen en sudoku’s op te lossen.

In het mooiste winkeltje, het lijkt wat door kleuren en verlichting op een schiettent van een kermis, worden doosjes sardines verkocht. Afhankelijk van de toevoeging aan de sardines, hebben de doosjes een verschillende kleur

5. Standplaats Ponta Delgada

Op Sao Miguel is het erg vochtig en warm, we halen de huurauto op en we laveren ons door de smalle straatjes van de hoofdplaats, Ponta Delgada, geholpen door Zulma, onze routeplanner. Aan de rechter- of de linkerzijde van de straatjes staat een lange rij auto’s geparkeerd, met hier en daar een vrije plek aan een poort. Het lijkt ons niet het beste om ons autootje er nog ergens tussen gepropt te krijgen. We zijn dan ook blij om niet te ver van ons appartement een parking te vinden op een helling, omzoomd door allerlei kleurrijk onkruid.

Moe vinden we in onze buurt nog een lokale supermarkt, genoeg voor wat wij nodig hebben. Iets verder is (ook hier) een sociaal restaurant, niet duur en de opbrengst is voor de organisatie van de opvang van kinderen en jongeren die ontspoord zijn geraakt.

Gelukkig is het vrijdagmorgen niet zo heet en vochtig, dat komt pas terug tijdens de namiddag.

Ponta Delgada is een vrij steile stad, wij logeren ietwat hoger. We rijden met de auto naar de benedenstad aan de zee en de haven. Onder de lange boulevard ligt over een grote lengte een ondergrondse parking. De kost is hier maar een peulschil van deze in Gent.

We maken een (beneden)stadswandeling (de hoogte varieert tussen zeeniveau en ongeveer 50m.

Er bestaan veerdiensten, maar enkel naar het dichtstbijzijnde eiland, Santa Maria. Verder liggen er enkele cargo’s die alles wat nodig is op het eiland, aanvoeren. Enkel zwarte lavasteen, wat groenten en fruit, en lokale zuivelproducten, moeten niet ingevoerd worden.

Watervogels zoeken af en toe een plekje waar mensen hen niet kunnen bereiken

Schepen om walvissen te gaan zoeken in de zee, bootjes die duikers vervoeren, enkele plezierjachten en wat vissersboten, vullen de gebouwde havenkom.

De oude stad eindigt bij een fort, Forte de Sao Bras, nu nog steeds in militair bezit, en deels dienst doet al Militair museum van de Azoren. Het grondplan werd door de Italiaanse fortenbouwer, Tomazo Benedetto, in 1567 getekend. In 1582 was het eerste bouwwerk in gebruik genomen. De havens moest immers beschermd worden tegen Franse en Britse zeerovers, die de kusten van de Azoren afschuimden. We bezoeken het museum niet.

een deeltje van het fort

de toegangsgelden worden aan de militairen betaald

Langs een van de vestingsmuren is er een monument te zien dat de mariniers moet herinneren die tijdens de Grote Oorlog (1914-1918) gesneuveld zijn.

Daarna gaat de wandeling stad inwaarts. Op de 7 km komen we o.a. 3 grote kerken tegen.

De eerste, Igreja de Sao José, behoorde ooit tot het Franciscanerklooster. Het klooster is al lang niet meer, er blijft nog wel een gastenverblijf voor pelgrims over, mensen die naar Compostella stappen (toch vliegtuig nodig om er te geraken). De tocht op Sao Miguel duurt 7 dagen, hierbij worden veel kerken op het eiland bezocht.
De Franciscaanse monniken kwamen hier aan in 1525.

de buitenzijde is Manuelijnse stijl (begin 16^de eeuw), naar de Portugese koning Manuel I (1495-1521). Het is een laatgotische stijl die enkel in Portugal te vinden is.

het geroofde goud van de Azteken werd gebruikt om beelden en andere reliëfs in kerken en kloosters (en paleizen) te beleggen

typisch voor de Manuelijnse stijl is het gebruik van azulejos, gebakken tegels

ook bijna alle zijkapellen zijn met goud belegd…

hier overheerst de witte steen, minder overdadig

Op hetzelfde pleintje, omzoomd door bomen, bevindt zich ook een nonnenklooster, waarschijnlijk nog steeds in gebruik. Bij het klooster hooft een kerk die wel toegankelijk is, Igreja de Santo Christo.

een meer sobere voorgevel

binnen echter, goud, goud en nog eens goud….

en azulejos. Hier is een klein deeltje te zien van het leven van een ‘heilige’ non, die leefde tijdens de 17^de eeuw

Wat hier vooral opvalt bij het binnenkomen in de kerk, is een afsluiting met zware metalen roosters, wel sierlijk gemaakt. Voorbij de afsluiting staan er massa’s bloemen, die dagelijks worden aangevuld. Op het einde van de lange gang is het beeld te zien van Senhor Santo Christo e Milagres. Er worden zeer veel wonderen aan deze Christus toegeschreven, gaande van genezingen tot weer in orde brengen van tegenslagen. De ‘gelukkigen’ hebben zelfs juwelen en edelstenen gebracht om hun dank uit te drukken….

gelukkig zijn de openingen tussen de metalen roosters groot genoeg om een cameralens te gebruiken

ver weg is de heiige te zien

De wandeling gaat via een stijgend straatje hogerop. We slaan eens links, eens rechts in, telkens in autovrije steegjes. Veelal zijn er winkeltjes, bars, en opgeknapte gebouwen.
Maar hier en daar is er nog veel werk en geld nodig om de oude, grote gebouwen, terug bewoonbaar te maken en te restaureren.

een relatief klein parkje nog vol met kleurrijke bloemen…

Wat later komen we bij ons hoogste punt voor vandaag, Mercado da Graça, de boerenmarkt. Het belangrijkste product is ananas, dat in de omgeving van Ponta Delgada in 2 grote ananaskwekerijen wordt geteeld.

de ananassen zijn zeer zoet, net zoals deze die we op La Réunion aten. Vanaf vandaag geen sinaasappel meer, wel ananas, bij het ontbijt. We plannen om de kwekerijen nog te bezoeken.

Ananas werd vroeger uitgevoerd naar Engeland, ook nu nog is ananas het belangrijkste exportproduct van Sao Miguel

ook bananen worden hier in beperkte hoeveelheden geteeld. Daarnaast ook allerlei groenten en fruitsoortenbloemenverkopers,

enkele erg kleurrijke boeketten kan men laten maken

naast de markt en vanuit de markt toegankelijk, is de winkel van de ‘kaaskoning’. Elke kaas die op een van de Azoren geproduceerd wordt, is hier te koop. We kopen een kleine kaas…

Daarna dalen we af richting hoofdplein

de volgende kerk, Igreja Matriz, dicht bij het voornaamste plein van de stad

boven het portaal zijn 2 grote schilden te zien, één ervan stelt de opvolger van koning Manuel I, nl. koning Joao III, voor, de rechter stelt zijn vrouw Catharina voor. Joao III heeft in belangrijke mate de kerkbouw gesponsord

door de lichtgekleurde zuilen is de kerk veel minder zwaar aanvoelend

de figuren in de eerste zijkapel zijn weer door goud bedekt

aan beide zijden van de kerk is een beeld te zien dat in een grote houten nis staat

Wat verder op een pleintje is het 16^de eeuwse stadhuis te bewonderen

De klok in de toren werd/wordt gebruikt om de bewoners te verwittigen bij onheil.

Dichtbij komen we op het centrale plein waar een grote toegangspoort de bezoekers welkom heet. Vroeger was de haven vlak bij dit plein.

Wij verlaten het stadje door de poort.

Op minder dan een kwartier wandelen van ons verblijf, bevinden zich 2 mooie tuinen. Hier wordt het woord ‘park’ niet gebruikt.

In het midden van de 19^de eeuw werden op zijn minst 3 tuinen ontworpen in Ponta Delgada. De eigenaars haalden beroemde tuiniers naar Sao Miguel om de mooiste tuinen aan te leggen.

De eerste tuin, Jardim Botanico José do Canto, is een plantentuin. De ticketverkoper spreekt ons in het Nederlands aan. Hij is Azoriaan, maar heeft lange tijd in het Waasland gewoond. Zijn Nederlands is perfect!

José do Canto was waarschijnlijk de meest onderlegde tuinontwerper uit die tijd. In het midden van de jaren 1800 werd er gestart met het uitzoeken van de meest speciale bomen en plantensoorten, niet alleen op de Azoren, maar wereldwijd. Gedurende de volgende 50 jaar werden bomen aangevoerd en breidde de tuin uit. José do Campo stelde niet alleen een lijst op van planten die gewenst waren, hij stelde even goed een lijst op van planten die hier zeker ongewenst waren.

Zijn tuin was toen 5ha groot en behoorde tot de meest bijzondere tuinen van Europa. De beste tuiniers uit Engeland hielden hier toezicht op de inrichting van de tuin.

Later werd deze tuin openbaar en is nu de botanische tuin van Ponta Delgada.

We maken veel foto’s, enkele ervan kan je hier zien.

de tuin wordt bewoond door een grote groep hoenders

standbeeld van José do Campo

hier en daar zijn er nog bloemen te zien

kamerplant bij ons, hier groeit en bloeit de plant in de schaduw van bomen, Monstera deliciosa, of Gatenplant. Ze heeft een temperatuur boven 10°C nodig, een grote relatieve luchtvochtigheid, en ze bloeit in de natuur pas na 3 jaar. De vrucht is een jaar later rijp

De Gatenplant behoort tot de Aronskelkfamilie, hier is de bloei te zien

in de rozentuin bloeien nog enkele rozen

helemaal bovenaan in de tuin is een reuzegrote Ficus benjamina te zien met enorme plankwortels. Bij ons kan je de plant als sierplant voor binnenshuis kopen. De boom kan 30m hoog worden en kan vele honderden plankwortels hebben

er is een vijvertje, en zoals overal in de tuin zijn er zitbanken uit steen, hout, boomstam, …

de meeste kikkers springen direct in het water, deze blijft mooi zitten

de Australische Kauriboom (Agathis rubusta) heeft een heel hoge, kaarsrechte stam. De boom kan tot 50m hoog worden

Araucaria heterophilla, afkomstig van de Norfolk eilanden, eilanden behorend tot Australië, maar veraf gelegen

boomstammen genoeg bij lunchtijd

Naast de botanische tuin, bevindt zich het presidentieel paleis (de Azoren behoren tot Portugal, ze hebben een vrij grote autonomie en dus een president). De tuin en het presidentieel paleis zijn in private handen. Jardim do Palacio de Sant’Ana.

Er bevindt zich dicht bij de ingang een kapel Sint-Anna, die zo verwaarloosd is dat ze waarschijnlijk zal instorten. De tuin echter is goed onderhouden.

Het paleis werd in het midden van de 19^de eeuw gebouwd, de tuin werd door 2 uitmuntende tuiniers ingericht, een Engelse tuinontwerper en de Belg François Gabriel, die heel wat Cameliasoorten invoerde. De tuin is Victoriaans, totaal verschillend van de buur-tuin.

Ook hier enkele foto’s

een brede perfect aangelegde weg gaat vanaf de toegangspoort naar het presidentieel paleis en een andere gaat terug

een vijver waar het water continu ververst wordt

het presidentieel paleis

Meloleuca, boom waarvan de bast afpelt een dan ook Paperbark tree genoemd wordt (geen Nederlandse benaming)

de voormalige paardenverblijven. Nu wordt er een koets van weleer en een oude Bugatti tentoon gesteld. We kunnen enkel door een vuil raam kijken