Reisverhaal «Sao Miguel (Azoren) west en zuid»

Azoren | Portugal | 4 Reacties 05 Oktober 2025 - Laatste Aanpassing 11 Oktober 2025

Vandaag, zondag, maken we een rit en bezoeken we dopjes aan de westzijde van het eiland. Er zijn verschillende uitzichtpunten, telkens een totaal ander zicht. Tot nu toe hebben we enkel de hoofdstad gezien zonder een beeld van de rest van het eiland

op het eerste uitzichtpunt, dat een eindje boven de oceaan ligt, zien we dat er toch wel heel wat landbouw is. Het gaat meestal om de productie van voer voor de vele koeien die het eiland rijk is. De koeien zijn melkkoeien voor de productie van melk en zuivel

beneden, maar toch nog een eindje boven de zee, ligt het dorpje Feteiras

We nemen de afslag naar Feteiras. Onderweg zien we heel veel hortensia. Tijdens de bloeiperiode is het ganse eiland blauw gekleurd door de massa’s hortentia, die hier gewoon in het wild bloeien

hier en daar zijn er nog bloemen, de bladeren zijn helemaal niet uitgedroogd en de verwelkte bloemen geven een beeld van de enorme hoeveelheden blauwe bloemen tijdens het voorjaar

Feteiras is een erg rustig dorp, zeker op zondag. Hier de kerk

de huizen zijn goed onderhouden, in een cafeetje achter de kerk verzamelen de mannen

In het dorpje Ginetes slaan we af naar de Farol, de vuurtoren van Ferraria

de vuurtoren van Genetes, die ook een heel eind boven de zee gelegen is. De vuurtoren is werkzaam sinds 1901, een van de oudste en mooiste vuurtorens van de Azoren. Tot 1998 woonde de vuurtorenwachter met zijn gezin in de gebouwen. Sindsdien werkt alles automatisch

overal hier borden ‘verboden te parkeren’, maar voor een foto hebben we niet veel tijd nodig

We rijden naar de andere attractie van Ginetes, Termas de Ferraria (warmwaterbaden). Bij een parking, nog een heel eind boven de zee, is er een verbod om nog verder te rijden, wegens werkzaamheden. Veel wandelaars gaan verder naar beneden of maken een moeilijke wandeling met steile klim en afdaling

helemaal beneden, niet te zien op de foto, ligt het kuurhuis, met een warmwaterbad (rechts op de foto). Vooraan is een rode, kleine vulkaankrater te zien

In dit gebied is vulkanisme nog steeds actief. Warme waterbronnen liggen net onder zeeniveau, bij laagtij heeft het zeewater daar een temperatuur van 28° C. Het gebied hier is ongeveer 900 jaar geleden ontstaan door de lavastroom van de Pico das Caminhas. Het gebied hier is nu een natuurmonument.

de resten van de vulkaan Pico das Caminhas

Aan de andere zijde hebben we nog uitzicht op de vuurtoren van Ferraria

zicht richting binnenland

We houden nog even halt op het centrale plein van Ginetes, waar enkele mannen op een bankje tegen elkaar roepen, waarschijnlijk al wat alcohol binnen; een van de mannen moet zich aan een lichtpaal vasthouden…

zullen we een dutje doen?

ook hier is het kerkje zeer goed onderhouden..

Wat verder komen we bij het uitzichtpunt Ponta do Escalvado, het mooiste uitzichtpunt hier in de grote omgeving

Dit uitzichtpunt wordt al heel lange tijd gebruikt. De walvisvangers kwamen hier kijken of er een walvis in de buurt was, te zien aan het opspuitende water. Nu wordt het uitzichtpunt nog gebruikt om na te gaan of het loont om met toeristen naar walvissen op zoek te gaan

kijken we naar rechts, dan zien we een klif van vulkaangesteente, afkomstig van de Pico do Mafra

een klein eilandje en enkele basaltzuilen zijn ook nog resten van de oorspronkelijke vulkaanuitbarsting

een tekening waar de uitbreiding van het eiland, door de lavastroom, uitgelegd wordt

De geologie van dit gebied werd gevormd door de uitvloei van meerdere vulkanen

deze klif werd gevormd door lavastromen van de vulkaan Pico das Camarinhas

We dalen verder af naar het noordwestelijke kustplaatsje Mosteiros

in het dorpje zijn enkele mooie aurocaria’s te zien

en een kleine beek die uit de bergen komt

het kerkje van Mosteiros

en het kerkplein, erg rustig

een ander pleintje

We nemen een zijstraatje naar het strand

met zwart vulkaanzand

en de lavazuilen in de zee

het steeds maar opspattende water, en het terugtrekken van de zee, zorgen ervoor dat de rots helemaal glad geschuurd is

hier en daar zijn er natuurbaden gevormd

Opuntia doet het hier blijkbaar goed…

We keren terug, de volgende dorpjes bezoeken we later

Dinsdag genieten we van het vervolg van onze rit van zondag.

Voorbij Mosteiros gaat de rit rond de Pico de Mafra, ooit een vulkaan. Daarna komen we bij de noordkust van het eiland. Er is hier heel wat landbouw, vooral voer voor de koeien.

Overal rijden tractors op en af. In tegenstelling tot België, zijn er geen beveiligde cabines op de machines.

Er zijn nog enkele dorpjes waar we even binnen rijden, of een wandelingetje maken. Er zijn ook enkele uitzichtpunten, waarvan één het mooiste uitzicht biedt. Op het einde kunnen we zeggen of dit klopt.

op de achtergrond is Mosteiros nog te zien

een uitzichtpunt een heel eind verder, de heuvel is de Pico Mafra

zoals overal hier in het westen is er welig groen, in het wild groeit suikerriet, blauwe winde woekert overal tussen….

hier en daar is er nog een andere bloem(kleur)

zoals een gele iris

wat verder is recht een zijweg naar de Mirador de Cumeeiras, de steile weg er naartoe is een aantal km lang

Wanneer we bij het uitzichtpunt komen staan er enkele ‘adventure’ jeeps. Er ligt en cruise in de haven en een uitstap et een bus is wat eenvoudig, liever langs steile, niet geasfalteerde paden op avontuur…. Ieder zijn ding
Wat later komt er een groep in quads voorbij gesnoven, wat verder houden ze halt voor het uitzichtpunt

Het uitzichtpunt ligt op een hoogte van 524m, we kijken uit boven Sete Cidades en enkele meren. Ze liggen in een ingestorte krater, bijna 300m lager dan het uitzichtpunt.

De zon zit goed, een prachtig zicht

dit is het Lago Azul, het blauwe meer, het grootste van de meren hier. Op het einde ligt het dorpje Seta Cidades (zeven dorpen)

een plek om een foto te laten maken

naast het meer is er een (schijnbare) vlakte met verschillende tinten groen. Op de achtergrond is het Lago Verde (groene meer) te bespeuren

voorbij de brug is het Lago Verde, de brug is de natuurlijke scheiding

zicht naar de (voor ons) rechter zijde

op een kaartje is het ganse gebied aangeduid

Ondertussen verdwijnt de zon en komen de wolken opzetten waardoor het zicht meer troebel wordt

We zullen later nog het gebied bezoeken

klimmen we even op een klein heuveltje dan zien we het panorama richting zee

een grindpad voor wandelaars, jeeps, quads, fietsers gaat verder omhoog naar de heuveltop. Men kan het pas blijven volgen min of meer rond de meren, een lange, niet al te eenvoudige wandeling …

We keren terug naar de hoofdweg, wat later weer een uitzicht (terug) op een dorpje en de omgeving

hier bloeien nog enkele Agapanthus. Bij ons zijn deze planten niet winterhard, dus enkel kweek in potten die tijdens de winter in serres beschermd zijn tegen de koude

mooie, opvallende bloemen

een dorpje langs de weg, mooi onderhouden

niet enkel in het wild, maar ook in tuinen komen hortensias voor, dit is hun natuurlijk biotoop

overal zowel in het wild als in tuinen vinden we deze roze lelies

Santo Antonio met verschillende uitzichtpunten, allemaal bereikbaar na een stevige kim of een lange berg op - berg af wandeling. Met deze vochtige warmte laten we de uitzichtpunten over aan anderen…

goud werd kwistig gebruikt …

een zijkapel…

op een beschutte plaats is een kleine bananenkwekerij

in elk dorp, bij elke bezienswaardigheid is er een bord met een kaartje waar de plek zich situeert

langs een kleine weg houden we even halt, hier hebben we uitzicht op een deeltje van de noordelijke kust. De rotsen bestaan uit gestold vulkaangesteente

onze laatste halteplaats is Capelas

Capelas was een dorp van walvisjagers. Deze activiteit startte op het einde van de 19^de eeuw en eindigde in de jaren 1970. Walvisvangst was een zeer gevaarlijk beroep waarbij heel wat jagers niet overleefden. OLV van Lourdes was hun patroonheilige

een standbeeld om de walvisvangers te herdenken

het centrale plein is hier een tuin, goed onderhouden

hier en daar bloeien nog azalea’s

en strelitzia’s een tropische plant, gedijt hier goed

terug naar Ponta Delgada, de oversteek van noord naar zuid is minder dan 10 km. Uitzicht op het binnenland

Vandaag is het ananasdag, we bezoeken eerst een informatiecentrum, daarna 2 bedrijven die bezoekers toelaten

het woord ananas is afkomstig van een indianengroep, die spraken over ‘uitmuntende vrucht’, in hun taal ananas. De plant kwam eerst voor in het noorden van Zuid-Amerika. De Spanjaarden spreken over ‘piña’ omwille van de vorm die op een dennenkegel gelijkt, de Brazilianen (die ook een vorm van Portugees spreken) noemen de ananas ‘abacashi’.

De eerste ontdekkingsreizigers brachten al ananas mee naar Europa, eerst werd ze als sierplant gebruikt. Ananas behoort tot de Bromelia-familie.

Ananas is geen echte vrucht, het is een schijnvrucht, een multivrucht, die is samengesteld uit vele kleine vruchten die op een vezelige bloeistengel vast zitten (de harde kern in de ananas) .

De ananasplant heeft een temperatuur van 18 tot 35°C. Op de Azoren echter is de temperatuur in de wintermaanden te koud. Daarom wordt ananas hier geteeld in serres.

In 1840 kwamen de eerste ananasplanten op Sao Miguel aan, ze dienden enkel als kamerplant. In 1860 werden de eerste (eetbare) ananassen op Sao Miguel in een serre gekweekt. December 1864 werden de eerste 12 kisten ananas naar Engeland verscheept. Ze zouden op de dis bij Queen Victoria terecht gekomen zijn.

De eerste ananassen die in Europa op tafel kwamen, werden allen in koninklijke kringen opgediend. Het was een luxe product met een uitmuntende smaak. Getuigen daarvan kan men nog zien in zilver en fijn porselein tafelversiering wanneer men een gedekte tafel ziet in oude paleizen o.a. in Wenen, …

Doordat verse ananas het enzyme bromelaïne bevat (dat zorgt voor een betere voedselvertering) is de vrucht prima als dessert. Ananas uit blik is tijdens het proces verhit en bevat het enzyme niet.

In de wijk Fajã de Baixo, buiten de snelwegring van Ponta Delgada, werden vroeger sinaasappels geteeld. Maar tijdens de 19^de eeuw, daalde de verkoop, dus ook de export van sinaasappels heel snel. Al vlug is men hier overgegaan tot de teelt van ananas in glazen serres.
Overal in de wijk wordt naar ananas verwezen, als versiering op huizen, op de straatnaambordjes en zelf op de voetpaden

om de paar meter keert het patroon terug, de ganse stoep is versierd

In het informatiecentrum krijgen we een film te zien (met Engelstalige ondertiteling) over het proces van de ananaskweek op Sao Miguel.
Tussen de start en de verkoop van ananas ligt hier 24maanden, 2 jaar. Er zijn 3 fases

de eerste fase duurt 3 tot 6 maanden. In een speciaal bed van grond, vermalen bladeren, … wordt een 12 tot 20 cm rhizoom (wortelstok) van een moederplant, die excellente vruchten gegeven heeft in het vorig seizoen, gebracht. Ze worden bedekt met 10cm van het grondmengsel, wekelijks of halfwekelijks van water voorzien. Dat alles in een gesloten serre. Na een maand komen er knoppen aan het rhizoom die na 6 maanden, uitgroeien tot een eerste plantje van 30cm hoog. Deze jonge plantjes worden gescheiden van het rhizoom en uitgeplant in een tweede serre

de tweede fase duurt ook 6 maanden. De uitgeplante ananasplantjes komen nu terecht op een speciaal samengesteld grondmengsel, die hen voldoende voedingsstoffen, temperatuur en water moet leveren om uit te groeien. De plantjes worden met de hand op een welbepaalde afstand van elkaar geplant. De serres worden nu aan de buitenkant gekalkt zodat er geen direct zonlicht op de plantjes kan vallen. Onkruid wordt gewied, en alles wat plantjes nodig hebben wordt voorzien

een model van alle serres, links nog niet gekalkt, rechts wel gekalkt

de derde fase duurt een jaar tot anderhalf jaar waarbij de plant moet groeien an vruchten moet vormen. Afhankelijk van de genen en de plaats in de serre (warme zijde aan de oost- of zuidzijde geeft betere groei)zal er sneller gegroeid en vruchten gevormd worden. De plantjes worden nu op een dubbele afstand van elkaar geplant in een grondmengsel dat gelijk is aan deze in de vorige fase. Het glas van de serres moet goed bijgekalkt worden.

wanneer de plantjes voldoende groot zijn, moet de groei stoppen en moet er bloesem gevormd worden. Hiervoor wordt in de serre gedurende 12 opeenvolgende nachten rook gevormd door verdorde plantenresten te verbranden. Het vuur smeult doordat alle ramen en deuren gesloten zijn, waarbij er te weinig zuurstof in de serre is en de planten in een stress-situatie komen. De groei stop en de planten gaan over tot bloesemvorming

wanneer de vruchten ongeveer de helft van hun hoogte bereiken, wordt het centrale gedeelte van de topbladeren verwijderd. Dit voorkomt dat de plant teveel energie zou steken in de bloemvorming, zodat al de energie gaat naar de vorming van de ananas

Wanneer de vruchten geoogst worden, moet de kleur aan de buitenzijde geel tot oranje zijn, en moeten de ogen vlak zijn. Ananasvruchten moeten met zorg behandeld worden om ze niet te kwetsen.

Na de oogst wordt de stengel behandeld met een 10% bezoëzuuroplossing om

De ananas wordt verpakt waarbij elke vrucht aan de buitenzijde ingepakt wordt, of tussen vruchten materiaal gebracht wordt zodat ze niet met elkaar in contact komen

een voorbeeld van een houten kist waar 4 ananassen in vervoerd kunnen worden

Iedereen kan zich nu wel voorstellen dat deze ananassen duur zijn, op de markt hier kost een kilogram vanaf 6€ tot 12€, afhankelijk van de grootte en het al dan niet ‘bio’ label (!)
Eerlijk gezegd we hebben geen verschil gezien in de productie bij een bedrijf en bij een biobedrijf.

Er bestaat geen coöperatie voor de export van Soa Miguel ananas naar de wereld. Ieder bedrijf bepaalt zelf wat er met zijn productie gebeurt. Kleinere bedrijven verkopen enkel op de binnenlandse markt, vooral ook aan toeristen.

reclame van weleer …

Het eerste bedrijf ‘Plantação de ananases Augusto Arruda’ is een groot bedrijf en één van de oudsten. Bezoeker kunnen op het bedrijf rondwandelen en in de opengestelde serres de productie zien. Er worden geen ananassen verkocht, wel allerlei souvenirs en afgeleide producten (ananasalcohol, -confituur, -koekjes, ….

Enkele beelden

eerste en deels tweede fase

derde fase

alles is klaar om de volgende nacht te roken

Het tweede bedrijf Sant Antonio leerde ons niets nieuws. Dit bedrijf ontstond in 1911 en is een kleiner biobedrijf (wat dat dit dan ook moge betekenen)

Vandaag rijden we naar de kraterbodem van Sete Cidades.

Ongeveer 290.000 jaar geleden kwamen 2 stratovulkanen (vanaf de zeebodem boven water. Een stratovulkaan is een kegelvormige vulkaan (zoals kinderen een berg tekenen) bestaande uit lagen gestolde lava, afwisselend met brokstukken gesteente door dezelfde vulkaan uitgespuwd. Eén ervan was de Sete Cidades vulkaan. Meer dan 200.000 jaar lang waren er regelmatig hevige explosies, tussen 100.000 en 40.000 jaar geleden was de hevigste periode., waarbij de vulkanen steeds hoger werden.

Sete Cidades vulkaan ligt nu op 14km van de zee, de caldera (grote komvormige krater ontstaan door vulkanische activiteit) is 620m diep, en heeft een gemiddelde diameter van 5,3 km. De caldeira stortte 36.000 jaar geleden in. Tot ongeveer 5000 jaar geleden was de vulkaan relatief rustig. Dan kwamen er opnieuw uitbarstingen, de kleinere brede heuvels op de kraterbodem, zijn er een gevolg van.

een vulkaanheuveltje in de caldeira

De laatste uitbarsting vond plaats in 1439!

wij nemen de route die met de pijl is aangeduid. Eerst klimt de weg met een helling van meer dan 10% tot aan de kraterrand

het uitzichtpunt gaat richting zee, beneden ligt Mosteiros. Richting kraterbodem is niets te zien door de enorme massa hortensia die het zicht belemmeren

Vanaf de kraterrand dalen we snel en met eenzelfde hellingpercentage af. We komen in het dorpje Sete Cidades, eenzaam liggend op de kraterbodem. Eenzaam, verwijderd van de rest van het eiland, maar wel met heel wat bezoekers die hier vanaf hun cruiseschip met bussen aangevoerd worden. Winkeltjes en stalletjes met souvenirs, dure bars en een restaurant zorgen voor wat inkomsten voor de lokale bevolking.

de kiosk op het plein van Sete Cidades

en het kerkje

toch is er ook wat goud naar hier gebracht

De blauwe hortentia staat hier ook nog in bloei, af en toe zien we een wit exemplaar

We wandelen richting meer (Lago Azul, blauwe meer)

in de Hortentiastraat is er geen hortentia te zien, wel asters

boven op de kraterrand stonden we gisteren met mooier weer

vandaag is er een koude wind, en de wolken dalen snel af

We rijden verder, de brug die hier de beide oeverwanden verbindt, scheidt de beide meren

links Lago Verde, het groene meer. Het water is af en toe fel groen door wieren

er loopt een wandelpad op en neer, rond het Lago Azul. Ondertussen dalen de wolken

nu er geen zon schijnt is het Lago Azul, het Blauwe Meer, helemaal niet blauw. Hier zouden minder wieren voorkomen

op het Blauwe Meer zijn enkele kano’s, een beetje later varen ze onder de brug door. De beide meren zijn dus met elkaar verbonden

Omdat het zich steeds beperkter wordt rijden we verder, nu de kraterwand weer omhoog. Een eerste uitzichtpunt heeft een zeer beperkte parking, die al vol staat. We rijden naar het tweede uitzichtpunt

het Blauwe Meer

Hét uitzichtpunt, Vista del Rei, ligt wat verder. Hier zijn meerder parkings (maximaal 20’) en plaats voor 6 autocars. Dit uitzichtpunt is aangelegd voor het bezoek aan de Azoren, van koning Carlos in 1901.

links Lago Verde, rechts Lago Azul, gescheiden door de brug. De maximale diepte is 29m. Het water van de meren is het grootste zoetwaterreservoir van de Azoren. Van de steile hellingen stroomt bij regen, het water in het meer. En regenen doet het hier regelmatig, zij het telkens beperkt in tijd

de bodem is hier nergens vlak, door het vulkanisch materiaal ontstond ook dit schiereilandje

de wolken dalen verder, het uitzicht wordt beperkt. Gelukkig hebben we gisteren het uitzicht, op de andere mirador, bij zonneschijn gehad

de wolken hullen het landschap in een mysterieuze sfeer

We dalen af langs de kortste weg zonder uitzichtpunten. Misschien komen we hier later nog eens terug.

Tijdens de namiddag wandelen we door minder bekende straten in het stadje. Er zijn nog heel wat huizen die een grondige opknapbeurt nodig hebben, en hier en daar schiet er niet meer dan een ruïne over.

ooit was dit gebouw de Jezuïtenkerk, nu is het museum voor sacrale kunst, niet bepaald onze favoriet. Volgens de gids zou deze kerkgevel de mooiste zijn van de Azoren. Het gebouw er naast was in die tijd de school voor jongens van de adelijke families!

erg hoge luchtvochtigheid en niet koud, dus af en toe een zitje en een drankje zijn welkom

Morgen verhuizen we onze standplaats

6. Standplaats Furnas

De rit van Ponta Delgada naar Furnas duurt minder dan 1u. Het grootste gedeelte gaat over een soort snelweg.

Deze nacht had het weer geregend, net zoals de vorige nachten. Hoe zit het dan met het weer boven de Azoren? E horen in het weerbericht dikwijls spreken over het hogedrukgebied boven de Azoren (Azorenhoog) dat in West-Europa voor mooi weer zorgt

Even het KMI raadplegen (https://www.meteo.be/nl/info/weerwoorden/azorenhoog)

Boven de eilanden van de Azoren in de Atlantische Oceaan bevindt zich vaak een hogedrukgebied. De positie van dit hogedrukgebied is meestal stationair, maar soms kan het zich wat meer terugtrekken, of juist haar invloed uitbreiden richting Europa. In dat geval spreken we van een uitloper van het hogedrukgebied. Vaak hebben we dan te maken met rustig en stabiel weer en worden de lagedrukgebieden met hun fronten uit onze buurt gehouden of verzwakt. In de winter ligt het hogedrukgebied gemiddeld wat zuidelijker dan in de zomer. Dan is ook het luchtdrukverschil tussen Noord- en Zuid-Europa het grootst. Het Azorenhoog is, in combinatie met het IJslandlaag, verantwoordelijk voor de overheersende zuidwestenwinden in België.

De oorsprong van dit semipermanent hogedrukgebied is een transport van tropische warme lucht in de richting van de Noordpool. Aangezien de tropen meer energie van de zon ontvangen dan de poolkappen, zal de warmere lucht er stijgen. Deze stijgende lucht zal in de hogere luchtlagen richting de poolkappen stromen. Gaandeweg koelt deze luchtstroom af, zodat hij zwaarder wordt en opnieuw daalt. De dalende lucht drukt dan als het ware op het aardoppervlak zodat het hogedrukgebied ontstaat. Dit gebeurt in een gordel omheen ongeveer 30° noorderbreedte en zuiderbreedte.

en (https://www.wandellandportugal.nl/azoren/klimaat)

De Azoren staan bekend om hun milde gematigde klimaat. Het weer op de eilanden wordt sterk beïnvloed door de Azorenhoog, een hogedrukgebied dat een belangrijke rol speelt in het weerpatroon van West-Europa.

De temperaturen op de Azoren blijven het hele jaar door aangenaam en schommelen tussen gemiddeld 16°C in de winter en 23°C in de zomer. Extreme hitte of kou komt er zelden voor, waardoor het klimaat wordt omschreven als subtropisch maritiem en hierdoor zijn de Azoren het gehele jaar door een ideale bestemming voor wandelaars.

Neerslag is gelijkmatig verdeeld over het jaar, met iets nattere maanden in de herfst en winter. De eilanden kunnen snel wisselend weer ervaren: een regenbui gevolgd door stralende zonneschijn binnen een paar uur is geen uitzondering. Dit maakt het landschap prachtig groen en vruchtbaar, met weelderige vegetatie en unieke flora.

De invloed van de oceaan zorgt ervoor dat de luchtvochtigheid relatief hoog is en de zeetemperatuur het hele jaar door mild blijft, variërend van 16°C tot 23°C.

De luchtvochtigheid is hier momenteel tussen de 85 en 89%, vandaar ook al het weelderige groen. Ook de vorming van wolken wordt hierdoor beïnvloed, en dus ook de neerslag.

Een groot contrast met de droge (oostelijke) Canarische eilanden.

Ondertussen komen we aan in Furnas

Furnas ligt iets meer in het binnenland

Ongeveer 8 tot 10 miljoen jaar geleden begon vanuit de zeebodem in de Atlantische Oceaan de vorming van vulkanen.

Stratovulkaan groeiden vanop de zeebodem. Een stratovulkaan is een kegelvormige  vulkaan (zoals kinderen een berg tekenen) bestaande uit lagen gestolde lava, afgewisseld met brokstukken gesteente door dezelfde vulkaan uitgespuwd

Het eiland Sao Miguel ontstond eerst in het oosten, later kwamen meer westelijk gelegen vulkanen waarbij elke uitbarsting zorgde voor de groei van het eiland. Ongeveer 4,1 miljoen jaar geleden kwam de eerste vulkaan boven de zeespiegel.
De Furnas vulkaan ontstond ongeveer 800.000 jaar gelden. Tot op heden is het gebied hier rond Furnas nog altijd vulkanisch actief met heetwaterbronnen, geysers en fumarolen.
Fumarolen zijn openingen in de aardkorst waarlangs zeer hete dampen en gassen ontsnappen. Steeds bevatten ze waterdamp en CO₂. Heel dikwijls komen er ook giftige dampen vrij, o.a. zwaveldampen of H₂S (stank van rotte eieren).

een luchtfoto van de vulkanische activiteit rond Furnas (https://www.azores.net/en/geology)

Furnas en het Meer van Furnas liggen in de caldeira van de Furnas vulkaan. De laatste uitbarsting van de vulkaan vond plaats in 1630, waarbij er ongeveer 200 doden vielen.

Voldoende om dit gebied beter te leren kennen. En wij zijn niet de enige, hele busladingen cruisetoeristen worden hier afgezet. Na 17u echter zijn deze mensen weg en is de grote parking bijna leeg.

Vandaag verkennen we enkele sites die we te voet kunnen bereiken. Het regent de ganse dag, met af en toe een korte onderbreking, dus regenjas, regenbroek, Stephan koopt een paraplu. De regenkledij is te warm, dus regen buiten, zweten binnen.

In het oosten van Furnas (betekent kokende ketel) bevinden zich de ‘Caldeiras das Furnas’. Caldeiras (letterlijk vertaald ‘ketels’) zijn geothermische warmwaterbronnen en fumarolen, gekenmerkt door kokend water, borrelende modderpoeltjes en stoomemissies. Deze caldeiras werden na de laatste vulkaanuitbarsting van de Furnasvulkaan in 1630 , gevormd. Ze zijn dus al bijna 400 jaar actief.

Het regenwater dat in de aardgaten stroomt wordt door de hoge temperatuur van het magma tot kookpunt gebracht of sterk verwarmd. Daarnaast storen de caldeiras ook gassen en waterdamp uit, en we ruiken het, de gassen bevatten H₂S, de stank van rotte eieren. Inademen van deze gassen is niet erg gezond, dus we proberen niet in de windrichting te staan, wat niet altijd mogelijk is.

Caldeiras das Furnas is het belangrijkste fumarolengebied in Furnas.

Enkele beelden (zonder de stank), er zijn tientallen caldeiras… in de Jardim da Courela, de naam van de tuin. Hier is het bezoek gratis

we komen bij de fumarolen, de geur leidt er ons heen

de grootste ‘Caldeira grande’, de stoom verbergt het landschap

het water kookt hevig…

bezoekers worden verwittigd, kom niet dichtbij …

een kokend modderpoeltje

en een groter exemplaar

overal zijn er spleten in de bodem…

de haken bij een caldeira, tonen ons iets: de kokende ketels worden gebruikt door lokale restaurants om het voedsel, de cozido, traag te garen. Gedurende 6 tot 8 uur wordt een stevige plastiekzak, gevuld met vlees en kolen, in de caldeira gehangen, waar het voedsel gaart in combinatie met de zwaveldampen! De volgende ochtend, voormiddag, worden de zakken opgehaald en naar de betreffende restaurants gevoerd. Cozido moet vooraf gereserveerd worden. We proberen dit recept niet.

de zak is hier te zien

deze man komt de zakken ophalen…

de bodem dichtbij de caldeiras is ruw gesteente, afzettingen van o.a. zwavel en micro-organismen zijn bedekken het gesteente

een andere grote caldeira…

op de achtergrond zijn de afzettingen te zien

direct naast de hete bodem is er weer overvloedige plantengroei…

zo moet de aardbodem er uitgezien hebben voordat er organismen leefden….

ook in de naburige heuvels is er vulkanische activiteit te zien…

elke caldeira bevat een verschillende samenstelling van mineralen, wat hier en daar zorgt voor een kleurrijk schouwspel

hier geen kokende poel of hete dampen, water borrelt hier bij een ietwat lagere temperatuur

in dit gebied staat een gebouwtje, waar het belang en het behoud van het microbiële leven in dit gebied, en bij uitbreiding overal ter wereld, wordt uitgelegd

Microbiële organismen (microben) zijn in aantal het grootste op de wereld. De meeste microben zijn niet ziekteverwekkend en erg nuttig, denk maar aan onze darmflora.

Terug naar de micro-organismen in de caldeiras

in de kokende modder kunnen ook micro-organismen overleven, bij een temperatuur van ongeveer 90° C en bij een erg zure pH 3. Hier leven oerbacteriën, voorlopers van de microben, zij zijn de organismen die zuurstof produceerden (en produceren) waardoor andere microben (en later ook andere levende wezens) op aarde zijn ontstaan

Archaea zijn een groep micro-organismen die lijken op, maar evolutionair verschillen van bacteriën. Net als bacteriën zijn het eencellige organismen zonder een membraangebonden kern, maar ze verschillen in een aantal fundamentele eigenschappen, zoals de samenstelling van hun celwanden en de functies die in hun cellen plaatsvinden.

Veel archaea zijn gevonden in de meest extreme omgevingen op aarde, van kokend hete bronnen tot ijs in de Noordelijke IJszee en bij hoge druk of zoutconcentraties. Het zijn winterharde organismen en men denkt dat dit te wijten is aan hun taaie celwand. Ondanks dat het een van de meest voorkomende levensvormen is, moeten wetenschappers nog een voorbeeld vinden van een archaea die als een ziekteverwekker fungeert. Het zijn geen ziekteverwekkers. Ze kunnen wel in de darmen van de mens voorkomen (in de darmflora), maar tot op heden weet men er zeer weinig over.
(https://microbiologysociety.org/why-microbiology-matters/what-is-microbiology/what-are-archaea.html)

een tweede groep micro-organismen, waarvan grote kolonies te zien zijn, leven bij een temperatuur van ongeveer 70° C en een neutrale pH 7. Dit zijn micoben

de derde groep waarvan ook kolonies te vinden zijn, zijn de cyanobacteriën (foutief vertaald als blauwwieren, het zijn helemaal geen wieren). Cyanobacteriën zijn ook een primitieve vorm van microben, ze leven hier bij een temperatuur van ongeveer 35° C (voor ons een heel warm bad) en een pH 7.

Ongeveer 2,7 miljard jaar geleden begonnen Cyanobacteriën zuurstof te produceren waardoor veel later, primitief leven op aarde mogelijk werd. Cyanobacteriën nemen koolstofdioxide op en zetten het om tot zuurstof.

Onderzoek in het gebied, in de caldeiras, in grotten, .. hebben verschillende soorten microben ontdekt die positieve eigenschappen hebben in de biotechnologie.

De bacterie Sulfurihydrogenibium azorense, is een bacterie die enkel hier voorkomt, negens anders op de wereld. Ze is hier endemisch. Ze vormt grote zwarte en bruine matten door de minerale afzettingen van zwavel en ijzer.

Er is nog veel meer te lezen, een zeer educatief voorgestelde tentoonstelling?

Dichtbij is er een bakkerij waar enkele tafels en stoelen staan

het kleine koffietje noemt men hier ‘Bica’

Wanneer we weer buiten komen, regent het weer, soms hard, soms minder hard, soms even droog. We wandelen terug naar het centrum, hier is een kerk zonder goud

er is geschreven ‘welkom’, maar het is erg donker in de kerk. Alleen het gebied van de doopvont is min of meer licht genoeg om een foto te maken

2 wanden zijn versierd met tegels, azulejos

Onderweg komen we langs het Beatriz do Cantopark. Dit park is enkel in augustus geopend

de beek met een waterrad in het Beatriz do Cantopark

Wat verder bevindt zich het Parque Terra Nostra. Een kleiner park werd in 1780 als een soort lusttuin door een rijke Amerikaan gestart. Later werd het verkocht, verloederde het en in 1935 werd het gekocht door een familie die op een naburige grond het hotel Terra Nostra had gebouwd. Zij hebben meermaals het park gerestaureerd en uiteindelijk ook groter gemaakt tot 12,5 ha. In het park bevindt zich een thermaal bad waar continu water van ongeveer 30°C wordt toegevoerd. Het water is erg bruin doordat het ijzeroxides bevat. Waar wij overnachten worden blauwe handdoeken voorzien. Witte handdoeken kan men nooit meer wit wassen na een bezoek aan dit thermaal bad.

De toegang is vrij prijzig (voor dit eiland), , bezoek aan het thermaal bad is inbegrepen. We komen op onze wandeling heel wat andere wandelaars tegen. Oktober is niet hét moment om het park te bezoeken, in het voorjaar bloeien immers een groot aantal rododendrons en meer dan 800 cameliasoorten.
Maar toch kunnen we ervan genieten.

Er staan heel wat grote bomen, maar door de aanhoudende regen maken we daarvan weinig foto’s.

Hier een aantal foto’s uit het Terra Nostra (onze aarde) park

Victoria cruziana, beter bestand tegen koudere temperaturen dan de beroemde Victoria amazonica die in België in serres voorkomt

een giftige trompetbloem

bromelia’s

een bloeiende bromelia

en één met een kleine ananas (de groeikop is hier niet verwijderd)

een riviertje zoals in het tropische regenwoud (ook hier met regen)

een bloementuin met planten die nu bloeien

toch nog een camelia-bloem

een meertje met stapstenen …

… en met waterlelies

de meertjes en poelen zijn ook vulkanisch actief, bij heel wat lagere temperaturen

een boomvaren

we zijn bijna terug aan de inkom, na (aangeduide) een wandeling van bijna 2u

Op de deurstijl van het restaurant waar we dagelijks eten (net onder ons verblijf) heeft een grote wandelende tak (insect) post gevat

Morgen wordt er beter weer voorspeld…. We zien wel

Het meer van Furnas kan na een langere wandeling vanuit het dorpje bereikt worden, wij rijden er heen omdat we zowel de noord- als de zuidzijde bezoeken, en nadien enkele uitzichtpunten.

Het totale gebied is 3150 ha groot en ligt in de vulkaankrater. Het meer zelf is ongeveer 200ha groot, er zijn cirkelvormige kraters, tufrings (een ringvormige vulkanische structuur die ontstaat door explosieve uitbarstingen waarbij magma in contact komt met water — een soort lage, brede krater omgeven door afzettingen van vulkanisch tufsteen) en trachietkoepels (een koepelvormige vulkanische heuvel of berg die ontstaat door de opstijging van viskeus, snel afkoelend magma — vaak met steile flanken, zoals de Pico do Ferro, die we later vandaag bezoeken), gebieden met fumarolen en een verzameling van allerlei minerale waters die elk rijk zijn aan andere mineralen. Deze rijke verzameling aan allerlei soorten water maken dat Furnas een hydropole genoemd wordt, in het Nederlands een ‘waterstad’. Nergens ter wereld is de variatie aan waters op zo een kleine oppervlakte groter dan hier.

In dit gebied komen zowel endemische planten voor (planten die enkel hier voorkomen) en 1 soort origineel zoogdier, de Azoriaanse vleermuis.

Dit natuurgebied, samen met het aangrenzende wordt door de Europese Unie beschermd, het is een UNESCO geopark.

het natuurgebied

aangeduid op de kaart van Sao Miguel

Bij het noorden zijn er ook enkele caldeiras, minder dan deze die we gisteren zagen. We zijn zo vroeg dat we geen parkinggeld moeten betalen. Het is helder weer, maar nog wat fris (16°C), dus nog even de jas aan

men is gewaarschuwd …

een grote opening in de aardkorst …

het ganse wateroppervlak kookt…

de hoeveelheid zwavel is hier ook beperkt, te zien aan de kleinere hoeveelheden gele afzetting

zelfs aan de rand van het meer zijn er hete dampen. Er mag niet gezwommen worden in het meer, in de buurt zijn enkel thermaal baden

er zijn enkele sterk kokende fumarolen

Hier zijn heel wat holen, gebetonneerde kookketels waar restaurants hun voedsel in zakken laten afdalen. Er wordt een deksel, ook al in beton op geplaatst en nadien wordt er een ijzeren netwerk op geplaatst en aangevuld met grond. Daarboven komt een bordje met de naam van het restaurant.

deze ketel is vandaag niet in gebruik

Er zijn enkele houten wandelbruggen om dichter bij de fumarolen te komen

Groene vulkaankoepels omgeven het gebied, binnen de krater

Aan de zuidzijde is de parking aan de doorgaande weg. Dan is het stappen langs de zuidzijde van het meer, op enkele honderd meter afstand van het meer

door de ietwat spaarzamere begroeiing hebben we uitzicht op het meer

ook hier nog bloeiende lelies

net zoals op vele secundaire wegen, ook hier kasseien…

We bezoeken eerst het Centro de Investigaçao das Furnas, een mooie wetenschappelijke collectie (soort museum) waar het ontstaan van de 9 eilanden wordt getoond, en dan het ontstaan de biodiversiteit van het meer van Furnas.

een hele reeks jaartallen en data geven de lokale vulkanische geschiedenis weer, hier van de laatste grote uitbarsting. Daardoor verloor de magmakamer op korte tijd vaal materiaal wat resulteerde in de ineenstorting van de kraterbodem

Het meer van Furnas is het derde grootste watervolume op de Azoren.

Naast de waterstoom en als gas koolzuurgas (CO₂) komt er een kleine hoeveelheid H₂S gas mee, dat de stank van rotte eieren veroorzaakt.

Er wordt nog heel wat meer info gegeven, ook in enkele video-projecties…. Heel wetenschappelijk en interessant

Even terug keren en we komen bij een andere Jardim José do Canto (ook in Ponta Delgada bezochten we een tuin van hem, zie vorig verhaal). De tuin is 10 ha groot, er is een kapel (die enkel op verzoek geopend wordt). Deze kapel werd beloofd door José do Canto voor de genezing van zijn zieke vrouw. Nu liggen beiden hier begraven.

hoog maar niet erg groot

het graf van José do Canto

en van zijn vrouw

de kapel, zowel binnen als buiten, wordt onderhouden

We maken een wandeling in de tuin

het klimaat is hier heel erg vochtig, op bijna alle bomen groeien er mossen

hoge bomen en veel varens, voor een groot gedeelte boomvarens

met hier en daar nog wat kleur

en een zeldzamen grote paddenstoel

het bos is op vele plaatsen vrij donker

de eerste maal dat we bramen zien, een teken dat de bodem veel stikstof bevat…

de mest van koeien zou dit kunnen veroorzaken ….

vanaf hier een steile klim naar een waterval een de reuzen sequoia (hadden we thuis ook in onze tuin)

Later rijden we naar een eerste uitzichtpunt, niet zo bijster interessant. We zien het dorp Furnas en een kleine tip van het meer.

Het uitzichtpunt Pico do Ferro (Ijzer top), gelegen op 567m hoogte, is zeker een bezoek waard. Hier hebben we én uitzicht op het dorp, én uitzicht op het meer. Zeker de moeite waard

vroeger kon men helemaal boven parkeren, nu is dit nog enkel mogelijk voor mensen met een beperkte mobiliteit

uitzicht op het fumarolengebiedje waar we vroeger op de dag waren

uitzicht op het meer

uitzicht op de velden richting Furnas (op de verre achtergrond)

en zicht op 2 bezoekers…

op een bord wordt nog een uitgelegd hoe de Furnas vulkaan werkte, in het museum hoorden we dat er nog steeds de mogelijkheid bestaat dat ze opnieuw uitbarst. Door de universiteit in Ponta Delgada wordt de intensie van aardbevingen (die hier regelmatig plaats vinden) en andere gegevens continu bijgehouden en geanalyseerd

kijken we nog even richting binnenland, een zacht glooiend landschap….

Hiermee eindigt ons bezoek aan het vulkanisch gedeelte van Furnas. Morgen bezoeken we nog nabijgelegen dorpen, goed voor een volgend verhaal