Reisverhaal «noordwest Vietnam: bergen, minderheden»

een stukje Indochina | Vietnam | 5 Reacties 15 April 2016 - Laatste Aanpassing 15 April 2016

12. langs weg nr 6 naar Sapa

Kaart waar de route van Ninh Binh tot Sa Pa is aangeduid

Weg nr 6 vertrekt in Hanoi, wij komen er pas bij na ongeveer 90km. Deze route loopt vooral in berggebied. Dat betekent dat hier minderheden wonen.

De eerste plaats waar we halt houden is Mai Chau.

de “bungalows” waar we overnachten

hier hebben we eigen sanitair? Het alternatief in homestays in de stelthuizen met gemeenschappelijk sanitair of zeer dure resorts

een bed op de gemeenschappelijke slaapzaal wordt hier homestay genoemd

een van de luxe resorts

Mai Chau ligt op een hoogvlakte en in enkele kleine dorpjes er rond wonen White Thai. Deze mensen spreken een taal die goed op het Lao en Thai gelijkt. Naast de White Thai bestaat ook de Black Thai. Het verschil tussen beide groepen is de achtergrondkleur van hun traditionele kledij.

één van de drachten

de rok is een grote lap stof in heel kleine plooitjes. Dit is de rok

Net zoals de andere minderheden dragen zij hun klederdracht enkel nog tijdens feesten. Toch zien we nog enkele eenvoudige vormen ervan.

een aantal foto’s van de Thai

De mensen leven op dit hoogplateau vooral van de rijstteelt. Het is een schitterend zicht, de mooi groene velden en de bergen op de achtergrond. Ook hier bestaan de bergen hoofdzakelijk uit karst, een ingewikkelder begrip voor kalkrotsen.

Het eerste dorpje dat we bezoeken is Ban Lac, erg toeristisch. Nu vandaag; zondag namiddag, vertrekken de meeste toeristen, studenten uit Ha Noi, terug naar de stad. Het wordt kalm in het dorp.

er worden nog verscheidene nieuwe huizen in hout gebouwd

er woont een man die enkele soorten lokale orchideeën kweekt

Het tweede dorp, Na Phon, is veel minder toeristisch. Slechts enkelen weven of naaien en verkopen hun producten. Het dorp is armer.

een man in een elektrisch busje geeft ons een lift

vrouw die gras afsnijdt, waarschijnlijk voor een dier, het opbergt in een grote mand, die ze later op de rug zal dragen

paalwoning in opbouw

de nieuwe huizen staan op hoge betonnen palen. Daarop staan houten palen en pas dan begint de woonst. Dat allemaal tegen de termieten

één varken vervoeren is niet zo moeilijk…

deze man rookt een soort pijp. Er wordt tabak in het uiteinde van de bamboebuis gebracht, een vuurtje aangestoken, even wachten en dan heel hard inhaleren

even alles goed in de longen laten circuleren en dan de massa rook uitblazen

deze vrouw was even uit haar rol gevallen. Haar rolstoel staat op straat, zij is uitgestapt om gras af te snijden. Als ze ons ziet afkomen beweegt ze naar de rolstoel toe om ons iets te laten kopen omdat ze in een rolstoel zit. We verstaan haar niet met woorden, wel met gebaren

Verderop weg nr 6 komen we in de dichte mist terecht. Hier in dat berggebied wonen de Hmuong. De vrouwen dragen hun kleurrijke traditionele rokken, zelfs om op het veld te werken.
Door de dichte mist echter zien we ze pas op het laatste moment opduiken, dus niet om te fotograferen.

we komen in een stadje waar we een overdreven bebloemd huis zien, het eerste in Vietnam

Naarmate we de bergweg verder volgen wordt het landschap mooier met vooral rijstvelden, maar ook enkele koffieplantages op grotere hoogtes. Waarschijnlijk worden hier Arabica koffieplanten geteeld.

1302 hier stoppen we om Blak Thai vrouwen te fotograferen

Arabica koffieplanten

Op grotere hoogtes wordt de rijst op terrassen geteeld omdat het gebied te steil is.

rijstterrassen

Uiteindelijk gaan we over een pas op 1440m hoogte. Hier is geen landbouw meer.

een eindje lager dan de pashoogte is er weer een riviertje en rijstvelden

We houden halt in Tuan Giao, het laatste stadje waar nog een overnachtingsmogelijkheid is, voor we onze tocht door de eenzame bergen aanvatten. Hier slaan we wat voedsel in en brandstof voor de auto.

In en rond Tuan Giao woont de Black Thai. Hier dragen vele vrouwen nog min of meer hun traditionele kledij. Ze verkopen landbouwproducten, vooral bamboescheuten. Als ik hen vraag of ik een foto mag nemen, zijn ze eerder terughoudend of zelfs afwijzend.

wat foto’s van Thai mensen

kippen worden , met de poten vastgebonden, levend verkocht

deze vrouw is bezig met een soort loto

rap een foto genomen voor de vrouw iets ziet

ook eens een man, veel minder kleurrijk, mat de traditionele pet

bovenop de hoge haardos, komt er soms een helm of een driehoekige hoed. Die hoofddeksels missen dan wel hun functionaliteit

In Tuan Giao buigt weg nr 6 af richting noord-noordoost. Deze weg ligt in een slechte toestand. Gelukkig mogen zwaardere vrachtwagens en grotere bussen geen gebruik maken van de weg. 

De gemiddelde snelheid ligt hier vrij laag.

waar het ook maar mogelijk is, zijn er rijstvelden

Nadien verandert de nummering van de weg meerdere malen.

de meeste mensen wonen in houten huizen. Meestal is het bouwwerk vol kieren en heel ruw afgewerkt

de bergen zijn kaal, voor zover we kunnen zien, wordt hier op dit moment niet veel aan landbouw gedaan

rijstterrassen zorgen voor een mooi landschap

de meeste dorpjes liggen langs de rijweg. Daar gebeurt dan ook alles op de weg, soms ook op de rijbaan. Zelfs de huisdieren liggen, lopen of grazen langs de weg

we stoppen ’s middags voor de lunch. Hier is een reiger vastgebonden aan een tak. In het toilet staat een grote kooi met een wurgslang!

hoger zit een groepje Hmong vrouwen (Chinees: Miao, Laos: Mong). Ze naaien en verkopen hun afgewerkte producten

ze verkopen honing in de raat, een soort fruit en nog wat wortels ed.

In het noorden, relatief dichtbij de Chinese grens, bevindt zich een gebergte waar de hoogste berg van Indochina te vinden is, de Franxi Pan, 3150m.
Dit gebergte houdt langs het westen de soms hete winden vanuit Laos tegen, en de soms koude winden komende uit China worden langs het oosten tegen gehouden. Het gebergte zorgt voor een scheiding van het weer in het noorden van het land

de lucht is wazig, we zien toch het silhouet van de bergen

er zijn enkele plaatsen waar vrachtwagenbestuurders hun voertuig wassen. Ook onze chauffeur spuit de auto af met bergwater

op de pashoogte waait er een stevige wind, naar ons normen niet koud

de verkoopstalletjes op de pas…

op enkele km voor Sa Pa, onze volgende bestemming, klimmen we even tot bij de Thac Ba waterval, 300 treden op en ook weer naar beneden

hier, hoog in de bergen zijn er hele terrassen voor groene-thee-planten

13. Sa Pa

Sa Pa is het bergdorp van Vietnam. Stel je echter niets voor zoals wij dat kennen in de Alpen. Sa Pa is een lelijk dorp waar overal grote bouwwerken bezig zijn en waar veel stof te vinden is.

kaart van Vietnam waar in het noorden met een rood kruisje Sa Pa is aangeduid

de minderheden lopen in het stadje rond. Ze proberen, soms agressief, wat te verkopen. Hier H Mong vrouwen

De Mong zijn pas op het einde van de achttiende eeuw vanuit China naar de landen ten zuiden ervan uitgeweken. Zij leven hoog in de bergen, op arme grond en met weinig voorzieningen. Hier heerst veel analfabetisme, kindersterfte en armoede.
Een H Mong man kan meerdere vrouwen hebben. Ze moeten allemaal voor hem werken
De huizen van de H Mong zijn normaal gezien op de grond gebouwd, geen steltwoningen

Rode Dao vrouwen, te herkennen aan het rood in hun kledij en vooral in het hoofddeksel

Dao zijn vroeger uit China uitgeweken naar Thailand, Laos en Vietnam. Er is een grote verscheidenheid wat betreft godsdienst, levensstijl, klederdracht en cultuur. De Dao gebruiken Chinese karakter.
Zij die op lagere hoogtes wonen zijn relatief rijk, de Dao die hoger in de bergen wonen, armer

hier wandelt een H Mong vrouw rond met haar kindje op de rug

Centraal in het stadje is er een kleine kerk, gebouwd in 1926 en reeds twee maal gerenoveerd.

centraal plein met het kerkje van Sa Pa

het kerkje wordt vooral verlicht door de zon die schijnt door de ramen

een jongen oefent op de piano. Het kerkje heeft een goede akoestiek

De hoogste berg van Indochina, de Fan Xi Pan kon beklommen worden dankzij enkele dagen en veel moeite. Slechts 300 klimmers per jaar kwamen boven.

Daar is sinds 2 februari 2016, iets meer dan 2 maanden geleden, verandering in gekomen. Die dag immers werd de kabelbaan naar de top geopend.

reclame in het stadje voor de kabelbaan

Met deze kabelbaan, gebouwd door het Oostenrijkse bedrijf Doppelmayr, worden 2 wereldrecords verbroken. Het is de langste non stop 3-kabel-baan ter wereld, 6125m lang. De kabelbaan kent het grootste hoogteverschil voor een 3-kabel-baan, nl 1410m. Over enkele maande zal het eerste record verbroken worden omdat dezelfde firma, ook in Vietnam, een min of meer horizontale kabelbaan bouwt vanaf het vaste land naar een eiland.

het consortium dat de hele zaak bekostigt, is Sungroup, een Vietnamees consortium van privé investeerders. Accor hotels is een onderdeel van Sun in Vietnam

Sun ziet het project hier erg groots. Een parking zoals we nog maar zelden gezien hebben, om massa’s bussen en auto’s een plek te geven. Het dalstation is ook al groter dan grootst.

nergens in de Alpen is er zo een groot gebouw bij de kabelbanen

binnenin heeft alles een groots en luxueus tintje

Op het gebied is er beneden al een grote tempel gebouwd.

om Aziaten te lokken naar een bepaalde plaats, zoals hier de berg, moeten er winkels en kleine eetgelegenheden zijn, en moeten er tempels en pagoda’s gebouwd zijn. Sun heeft dit goed begrepen

Als we bij de kassa komen zien we dat mensen elkaar duwen om toch maar een kaartje te kunnen kopen, alsof het aantal per dag beperkt zou zijn.

ook typisch Aziatisch, eerst ikke ….

In de cabine zelf is het erg rustig, niet zoveel mensen. Dat is tijdens het weekend heel wat anders.

om de grote toevloed aan mensen ordentelijk op te vangen, zijn er stevige dranghekken geplaatst waar de wachtenden niet over of onder kunnen kruipen

We kunnen aan alle zijden foto’s nemen van een landschap dat hemel en aarde verschillend is van dat in de Alpen.

er is plaats voor 35 in een cabine, we zijn maar met 3

allerlei kleurtjes

In de Alpen wordt heel dikwijls gebruik gemaakt van helikopters om materialen voor de bouw naar de top te brengen. Omdat Sapa niet zo ver van de Chinese grens ligt, mag hier geen luchtverkeer zijn. Dus alles moet via kleine kabelbanen naar boven gebracht worden

Doppelmayr heeft haar eigen transportliften gebouwd, degelijk

voor de bouw van de infrastructuur zijn er Chinese transportliften

met op verschillende plaatsen barakken

Er werken zeer veel mensen bij de kabelbaan

zowel bij het in- als uitstappen staat er een hostess, om de mensen aan te manen uit of in te stappen, en hen de weg naar buiten te wijzen

We gaan hier over een zeer mooi dal, helemaal voorzien van rijstterrassen. Een heel speciaal zicht

het is een beetje nevelig waardoor het beeld wat wazig is

Boven zien we waarschijnlijk meer dan 1000 mannen aan verscheidene constructies gelijktijdig bezig. Nu begrijpen we waarom bergbeklimmers zich zorgen maakten over dit project. De hele berg immers zal over enkele jaren volgebouwd zijn met tempels en pagoda’s. Voor 1€ per werkuur en 10 werkuren per dag, zijn de mannen erg druk in de weer.

er zijn vele bouwwerven gelijktijdig in gebruik zodat het hele complex zo snel mogelijk klaar is

de eerste tempel is al in gebruik

mensen komen hier al bidden, zingen en offergaven brengen. Er is ook nu al een reden om de kabelbaan te gebruiken

De trappen naar de top zijn al aangelegd, zodat we via een goed begaanbaar pad en meer dan 600 treden op het hoogste punt belanden. Onderweg houden we met vele mensen een babbel

de berg is steil, dus de trappen ook

de wegwijzers zijn al duidelijk aanwezig

om een traptrede te bouwen zijn er minstens 10 zeer zware stenen nodig. Een pakket is via de Chinese transportlift naar boven gebracht. Boven moeten nu twee jonge mannen de zeer zware stenen stuk voor stuk ter plaatse brengen

Op de top zijn we met velen

op de top

Boven bloeien nog azalea’s.

Noordelijk van Sa Pa ligt het dorpje Ta Phin. De weg er naar toe is ongeveer niet berijdbaar met een gewone auto, maar met de jeep komen we er. Dorpen met minderheden vragen hier een toegangsprijs aan iedere vreemdeling die in hun dorp wil komen. Ta Phin wordt bewoond door de Rode Dao en HMong. Van deze laatste groep zien we enkel kinderen.

Rode Dao vrouwen. Hier wordt nog van “etnische groepen” gesproken, de term “minderheden” wordt weinig gebruikt, hoewel deze laatste bepaling niet discriminerend is

jonge meisjes dragen een eenvoudiger hoofdoek. Deze is minder zwaar

een HMong meisje

Zodra we uitstappen worden we al omgeven (om niet het woord aanvallen te gebruiken) door 4 oudere Rode Dao vrouwen. Ze doen erg vriendelijk opdat we precies van hen persoonlijk iets zouden kopen. We proberen hen af te wimpelen dat we hier komen om te wandelen. Geen nood, ze wandelen wel met ons mee. Overal in Sapa en de omgeving zien we blanken omgeven door minstens één, meestal meerdere vrouwen.

omdat we als maar verder wandelen haken de vrouwen af, nadat ze ons alsmaar hebben aangespoord te kopen (de meeste vrouwen spreken op zeurende toon)

Eén van de vrouwen heeft op de rug, een kleinkind. Zij spreekt vrij goed Engels, vertelt hier en daar wat en antwoordt op mijn vragen. Ze is de enige die niet steeds zeurt om te kopen.

We weten nu dat de verschillende Doa groepen enkel van elkaar verschillen door de kleur van hun hoofddoek. Deze hier zijn Rode Dao.

De enige of een zoon moet met zijn vrouw intrekken in het huis van zijn ouders, om voor hen te zorgen bij de oude dag. Indien er geen zoon is, kan een van de dochters de taak op zich nemen. Verder kiezen de ouders van de jongen een vrouw voor hem. Soms is het meisje akkoord, soms ook niet. Het huwelijk gaat in beide gevallen door.

een Rode Dao man

Sommige Dao kweken orchideeën, slechts één soort met gele bloemen.

Verder zien we verschillende velden met artisjokplanten. We hebben echter op de markten geen artisjokken gezien. De verklaring vinden we al gauw op een bordje bij de omheining dat verwijst naar medicinaal gebruik. Later zoek ik op internet, de bladeren worden gebruikt om er een soort viskeuze drank of een thee van te maken. Beiden erg bitter, maar zou werken tegen cholesterol, ontgiften van het lichaam na te veel alcohol gebruik, goed voor de bloeddruk enz.

hele velden vol met de artisjokplanten. Hier kan waarschijnlijk goed aan verdiend worden

Het gewas dat hier het meest wordt geplant is echter rijst. Wegens de koude winter is hier slechts 1 oogst per jaar. Momenteel wordt de grond opgeruimd en klaar gemaakt voor de rijstteelt.
Op sommige plaatsen zijn de zaailingen al goed gegroeid, over enkele weken worden ze uitgeplant.
De rijst is voor eigen consumptie, er wordt door de Rode Dao geen rijst verkocht.

hoe steiler de helling, hoe meer terrassen er aangelegd zijn en hoe smaller de terrassen zijn. De onderste terrassen, dichts bij de rivier, worden nu al onder water gezet

omdat het klimaat hier boven tijdens de wintermaanden te koud is, heeft men hier maar 1 rijstoogst per jaar. Dat betekent dat tussenin onkruid kan groeien, wat nu een groene kleur geeft aan de terrassen. Door grondbewerking wordt het onkruid verwijderd

nu mogen buffels grazen op de met onkruid begroeide terrassen

Het stadje Sa Pa heeft een huisberg. Om de berg te bezoeken, moet er betaald worden. Het gebied is echter meer dan een paar honderd traptreden. Er is een bloementuin, een orchideeën gebied en een optreden van een groep zangers en dansers.

een meisje en haar vriend zijn bezig met een selfie fotosessie. Opeens ziet het meisje Stephan, ze komt aangelopen, geeft Stephan een arm en de vriend moet een foto maken

ook hier proberen meisjes en vrouwen allerlei zaken te verkopen. Ze zijn in traditionele kledij

De groep dansers wisselt van kledij, ze zijn eens Thai, of Hmuong of Tay

Tay

een man die op een traditioneel muziekinstrument speelt

Rode Dao

Van deze heuvel hebben we een beperkt uitzicht over een deeltje van de stad

Tussen de heuvel waar Sa Pa op ligt en het massief met de Fan Xi Pan, is er een vallei, de Muong Hoa, genoemd naar de rivier die er stroomt. In de vallei is er een rijweg, die op meerdere plaatsen met een gewone auto absoluut onberijdbaar is. Langs die weg liggen dorpen, andere dorpen liggen langs de rivier, een heel eind lager dan de rijweg.
Op de tegenoverliggende helling liggen ook nog dorpen, nog meer afgelegen.
We rijden en wandelen de ganse vallei door, van het ene uiteinde naar het andere. We moeten zeggen dat hier nogal wat armoede heerst en meerdere kinderen die niet naar school gaan en er vuil en schaars gekleed bijlopen.
Natuurlijk zijn er mensen die het wat beter hebben, meestal doen zij zaken.
De meeste mensen die in de vallei wonen behoren tot één of andere minderheid.

We rijden eerst richting zuidoosten. Daar ligt het einde van de valleiweg op 37 km van Sa Pa.

er zijn enkel uitzichtplaatsen gebouwd. Het zicht op de rijstterrassen is het mooiste bij het eerste uitzichtpunt. Vandaag is het de hele dag wat mistig zodat de foto’s niet echt helder zijn

tussen de velden liggen de huizen, of wat er voor moet doorgaan

elke jaar opnieuw moeten de terrassen een goede ommuring krijgen, gemaakt van aarde/modder

Een eindje verder is er een klein, niet onderhouden museum. Hier zijn wat prenten te zien van de “Oude Ingekerfde Grote Stenen”. Volgens onderzoek zouden die stenen 3500 jaar geleden ingekerfd zijn

hier zo een steen

Om de vaak vage figuren duidelijker te maken, gebruikt men een groot vel papier of een doek, spant het over de steen en wrijft men over het papier met een soort zwarte kool. Hierdoor kunnen de ingekerfde figuren beter zichtbaar gemaakt worden

men begrijpt echter de betekenis van de inkervingen niet goed, er worden bepaalde theorieën gehanteerd

Mensen zijn bezig hun veld voor te bereiden om de rijst te zaaien

bij deze man is het eggen handenarbeid

en hier wordt voor hetzelfde werk een buffel gebruikt. Het dier kent blijkbaar zijn job goed

Vroeger waren de bruggen over de Muong Hoa uit bamboe gemaakt. Er is nog één van deze bruggen over. Om ze te bezoeken moeten we via een, meestal betonnen, pad afdalen tot het diepste punt van de vallei.

eerst zien we enkel de ijzeren hangbrug

dan bemerken we de bamboe brug

gelukkig moeten we niet over de bamboebrug. De toegang is aan beide zijden helemaal afgesloten zodat niemand er nog op kan

Ban Sai is een dorp waar de Tay wonen. De Tay en de Thai zijn 2 verschillende minderheden, die zo ongeveer 2000 jaar geleden Vietnam zijn binnen gewandeld komende uit China. Zij bewonen echter niet dezelfde gebieden.
Omdat Tay een van de eerste groepen was, die Vietnam kwamen bewonen, wonen zij nu in de vruchtbare gebieden bij de rivieren.
De Tay welke hier wonen dragen geen traditionele kledij, enkel de hoofddoek verraadt hen. Op het moment dat we in het dorp zijn, vertrekken vrouwen opnieuw naar het veld om onkruid te gaan hakken.

vele huizen doen ons denken aan langhuizen. Er zijn verschillende deuren, maar binnenin blijken er gescheiden kamers te zijn. In een Langhuis is er een doorlopende binnenruimte

vele woningen zijn gemaakt uit gespleten bamboe, erg zwak en vol openingen. Er zijn geen ramen, ook de deur is van bamboe

ook hier wordt er rijst gekweekt

opvallende bloemen aan de zijkant van de weg

de Tay hier wonen niet in steltwoningen

hier dragen de vrouwen gewone kledij, enkel de hoofddoek verraadt de naam van de minderheid

voor de foto toont de vrouw hoe ze werkt op het veld

de jongere vrouwen hebben geen probleem om op de foto te komen

de dorpswinkel

deze Tay vrouw brengt een bos hout naar haar huis om voedsel te kunnen koken. Het bosbestand in Vietnam is sterk verminderd, maar nog gaan mensen hakken

we zien deze mensen de schors van Sandelhout in stukken snijden en te drogen te leggen. Dat kunnen ze dan verkopen aan een bedrijfje dat de geurstoffen extraheert

In Nam Cang, het laatste dorp van de vallei, woont de Rode Dao. Bijna niemand is thuis, de mensen zijn op hun velden.

een Rode Dao vrouw met een kindje op de rug

hier zijn er kleinere en smallere riviertjes

de school dicht bij het dorp ziet er armtierig uit. De meeste scholen in Vietnam hebben een stenen gebouw en zijn geel geschilderd, overal hetzelfde

de middelbare school ligt ongeveer een kilometer buiten het dorp

een lagere school zoals bijna overal in het land. De foto van de school is in een ander dorp genomen

het dorp ligt op het einde van de vallei, overal loopt er water, de eenden genieten ervan. Zoals overal in Vietnam, houden de boeren ook hier eenden om hun inkomen wat te verhogen

aan enkele houten huizen, zien we een grote schouw staan. Omdat we, wegens de taal, niets kunnen vragen waarvoor die schouw wel zou kunnen dienen, zoek ik het op. Enkel families zijn een aantal jaren geleden gestart met de kweek van kardemon, diep in de jungle. Als de vruchten rijp zijn worden ze geplukt en moeten ze gedroogd worden. Dat is vooral tijdens de maand september. Het drogen gebeurt met rook.
Sindsdien is kardemon een plant die mensen rijk kan maken. Wie echter in de begintijd niet is gestart, kan niet meer instappen, omdat de grond in de jungle verdeeld is tussen de eerste families

de huizen hebben kieren, maar hier, op 700m hoogte, is het (bijna) nooit kou

dit Dao jongetje liep te midden van de straat. Enkel schoolmeisjes trokken hem opzij om hem veilig te laten staan tussen al de voorbijrijdende brommers, tot een beetje later de (groot)moeder hem riep

buiten het dorp is er een verpleegpost. We zien hier niemand, misschien ligt het aan de middagpauze

deze beide Rode Dao vrouwen komen terug van het werk op het veld. Na het middagmaal, rond 13u30 begint het werk opnieuw

het achtergelaten vuil verzamelt zich in de bergbeek …

Onderweg tussen dorpen zien we aan de overzijde van de vallei een hoge waterval

In Sinh Chai, het noordwestelijke uiteinde van de vallei, woont de Zwarte HMong. Dit dorp is werkelijk zeer arm. Varkens, eenden en kippen lopen overal rond. De huizen zijn slechter dan eender welke stal die we ooit hebben gezien.
Ook hier is bijna niemand thuis, de vrouwen zijn in Sapa om te proberen wat te verkopen.

ook hier rijstterrassen. Mensen die hier arm zijn, moeten hun eigen voedsel kweken om te overleven

de varkens, hangbuikzwijnen, wandelen door het dorp, liggen in de modder of op de grond

de hen met haar kuikens maakt ook deel uit van het dorp

Zwarte Hmong vrouw, te herkennen aan de kledij en de zwarte band op het hoofd

de verzameling planken is het omhulsel waarbinnen mensen wonen

de Hmong uit Sinh Chai kleuren hun textiel met indigo, afkomstig van een plant

zoals vele Zwarte Hmong vrouwen, draagt ook deze grote oorringen